Η «Ηλέκτρα» του Ρίχαρντ Στράους δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ έως σήμερα από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Ο συμβολισμός είναι πολλαπλός, καθώς επιλέγεται ως εναρκτήριο ένα έργο ελληνικής θεματολογίας, εμπνευσμένο από το μύθο των Ατρειδών (Κύκλος Ατρειδών), αλλά ταυτόχρονα ένα έργο του 20ού αιώνα (Κύκλος 20ός αιώνας), καθώς μεταξύ των προθέσεων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής είναι η ανάδειξη του γεγονότος ότι η λυρική τέχνη δεν εξαντλείται στο 19ο αιώνα.
Η «Ηλέκτρα» χαρακτηρίζεται ως μία από τις σημαντικότερες αλλά ταυτόχρονα και πιο απαιτητικές όπερες του 20ού αιώνα. Το ανέβασμά της αποτελεί μεγάλη πρόκληση για την Εθνική Λυρική Σκηνή και τα μουσικά της σύνολα, καθώς η ιδιαίτερα σύνθετη παρτιτούρα, στην οποία ο Στράους ωθεί την εξπρεσιονιστική έκφραση στα άκρα και αγγίζει τα όρια της τονικότητας, προβλέπει περίπου 110 μουσικά όργανα.
Δεν είναι τυχαία η αναφορά του Ιγκορ Στραβίνσκι, το 1913, ότι «οι μοναδικές σημαντικές όπερες που γράφτηκαν μετά τον “Πάρσιφαλ” είναι η “Ηλέκτρα” του Στράους και ο “Πελλέας και Μελισσάνθη” του Ντεμπισί».
Η «Ηλέκτρα» σηματοδοτεί την πρώτη συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με την κορυφαία Ελληνίδα μεσόφωνο Αγνή Μπάλτσα, η οποία θα αναλάβει το ρόλο της Κλυταιμνήστρας σε όλες τις παραστάσεις. Το ρόλο της Ηλέκτρας θα ερμηνεύσει η διακεκριμένη Γερμανίδα υψίφωνος Ζαμπίνε Χογκρέφε.
«Εμμονή εκδίκησης»
Τη σκηνοθεσία και τα σκηνικά της «Ηλέκτρας» υπογράφει ο σπουδαίος Ελληνας σκηνοθέτης της όπερας, Γιάννης Κόκκος, ο οποίος λέει για την παράσταση: «Εμπνευσμένη από τον Σοφοκλή, η όπερα επικεντρώνεται στη μορφή της Ηλέκτρας, η οποία ενσαρκώνει απολύτως την εμμονή της εκδίκησης και τα ακραία όρια της ανθρώπινης φύσης. Αφήνοντας κατά μέρος το μηχανισμό του φόνου και του μοιραίου στην αλληλουχία των εγκλημάτων του παρελθόντος -της δολοφονίας του Θυέστη, πατέρα του Αίγισθου, της ανήθικης δολοφονίας της Ιφιγένειας από τον πατέρα της- η όπερα του Στράους εστιάζει στη διπλή εικόνα ενός πλάσματος, το οποίο έγινε άγριο λόγω της ταπείνωσης και της αδικίας, και μιας μορφής σχεδόν θρησκευτικής, η οποία περιγράφεται ως καθαγιασμένη από τη θλίψη.
Η Ηλέκτρα ενσαρκώνει την άρνηση. Αρνηση να ξεχάσει. Αρνηση να προσποιηθεί. Αρνηση να δει τον εαυτό της στο μέλλον. Γι’ αυτήν ο χρόνος σταμάτησε τη βραδιά κατά την οποία ο πατέρας της δολοφονήθηκε από τους δύο συνεργούς. Από τότε, κάθε βράδυ την ίδια ώρα η επίκληση του πατέρα, η μανιακή αναπαράσταση του φόνου την κινητοποιούν και τη συντηρούν σε μια κατάσταση επιβίωσης. Μοναδικός λόγος της ύπαρξής της είναι η προετοιμασία του φόνου των δολοφόνων, την οποία οραματίζεται ως τελετουργική θυσία που οφείλει να τελέσει ο Ορέστης. Οταν αυτός ξεπροβάλλει από τη νύχτα ως φάντασμα και πραγματοποιεί την πράξη, ο μοναδικός λόγος ύπαρξής της παύει. Εκμηδενισμένη, η Ηλέκτρα πεθαίνει κατά τη διάρκεια ενός εξιλεωτικού χορού, έξοχου αλλά και αξιολύπητου».
Και η Κλυταιμνήστρα;
«Οσο για την Κλυταιμνήστρα, η μοναξιά, οι εφιάλτες της νύχτας, ο φόβος του θανάτου που τη συνοδεύουν αποδυναμώνουν την ισχύ της. Αληθινή υπνοβάτισσα, με τα βλέφαρα βαριά από την αϋπνία να καλύπτουν ένα βλέμμα τρομοκρατημένο, αντικρίζει την ανυπαρξία».
Πώς όμως προσέγγισε ο ίδιος σκηνοθετικά και σκηνογραφικά τη σπουδαία αυτή όπερα;
«Η σκηνή γίνεται ένας τόπος ο οποίος μιλά για τον εγκλωβισμό και την τρέλα, την εμμονή και τη φαντασίωση, τη λάσπη και τον χρυσό», σημειώνει ο Γιάννης Κόκκος. «Και ταυτόχρονα την αντοχή αρχαίων ιστοριών, οι οποίες ζουν στο παρόν. Υπάρχει η ανάμνηση των Μυκηνών και της Βιέννης, όπως επίσης θραύσματα μιας πρόσφατης ιστορικής μνήμης. Ομως, πάνω απ’ όλα υπήρξε η πρόθεση να καταστεί ορατή αυτή η ελληνική μήτρα, η τόσο αγαπητή στον Χόφμανσταλ. Από αυτήν ξεπροβάλλει η τρομακτική άβυσσος του ασυνειδήτου, η οποία ακριβώς διερευνάται στη Βιέννη της αυγής του 20ού αιώνα, όπου μαίνεται η καταιγίδα της “Ηλέκτρας”».
Ο Γιάννης Κόκκος, με έδρα του το Παρίσι, έχει παρουσιάσει δουλειές του στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου από τη Σκάλα του Μιλάνου έως το Κόβεντ Γκάρντεν του Λονδίνου και από το Ρεάλ της Μαδρίτης έως την Οπερα της Βιέννης και το Μαριίνσκι, έχει συνεργαστεί με τους κορυφαίους μαέστρους (Αμπάντο, Μούτι, Γκάρντινερ, Μέτα κ.ά.), ενώ έχει τιμηθεί με πληθώρα βραβείων για το έργο του.
Info
«ΗΛΕΚΤΡΑ»
του Ρίχαρντ Στράους
Πρώτη παρουσίαση από την Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ). Επίσημη έναρξη της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ 15, 18, 22, 26, 31 Οκτωβρίου.
Ωρα έναρξης: 20.00
Πού: Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Μουσική διεύθυνση: Βασίλης Χριστόπουλος
Σκηνοθεσία-σκηνικά: Γιάννης Κόκκος
Τιμές εισιτηρίων: Από 10 έως 100 ευρώ
Προπώληση εισιτηρίων: Ταμεία της ΕΛΣ στο ΚΠΝΣ (τηλ.: 2130885700, καθημερινά από 09.00 έως 21.00), καταστήματα «PUBLIC» και στις ιστοσελίδες http://tickets.public.gr/ www.ticketservices.gr www.nationalopera.gr
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ / eleftherostypos.gr
