Σε κατακτούν από την πρώτη ματιά, σε κολακεύουν… Πίσω από τη λάμψη και την ευφυΐα τους όμως κρύβεται ο εφιάλτης! Ενας άνθρωπος που δεν νιώθει ποτέ ενοχές ή τύψεις, που ζει για να χειραγωγεί και να κυριαρχεί. Μπορεί να είναι ο σύντροφος, ο προϊστάμενος, ο συνάδελφος ή ακόμη και ένας από τους γονείς σας.
Θα τον προσέξετε αμέσως! Είναι έξυπνος, γοητευτικός και ομιλητικός. Θα σας κερδίσει με τις φιλοφρονήσεις του, θα σας μαγνητίσει με το βλέμμα του, θα σας κάνει να αισθανθείτε το κέντρο του κόσμου. Αυτά βέβαια στην αρχή, γιατί γνωρίζοντάς τον καλύτερα θα ξεδιπλωθούν πλευρές του χαρακτήρα του που δεν πάει καν το μυαλό σας: Είναι ψυχρός, δεν ξεχνά ποτέ τις κακές στιγμές, είναι εκδικητικός, αδυνατεί να κατανοήσει τα συναισθήματα των άλλων, συχνά φέρεται με σκληρότητα, όταν θυμώνει εξοργίζεται, παρουσιάζει τα πράγματα καταπώς τον βολεύουν, ακόμα και αν χρειαστεί να πει ψέματα, και βέβαια έχει μια καταπληκτική ικανότητα να χειραγωγεί ακόμα και τα πιο έξυπνα άτομα… Δυστυχώς δεν σας έτυχε το 10 το καλό, αλλά ένας βαθύτατα συμπλεγματικός άνθρωπος, που από τους ειδικούς χαρακτηρίζεται κοινωνιοπαθής.
Ζει ανάμεσά μας…
Η κοινωνιοπάθεια είναι η πιο διαδεδομένη μορφή αντικοινωνικής διαταραχής της προσωπικότητας και αυτή που ξεγελά περισσότερο τους άλλους, αφού καλύπτεται από ένα πέπλο γοητείας και ευφυΐας. Πίσω από αυτό όμως βρίσκεται ένα μόνιμο μοτίβο αδιαφορίας και παραβίασης των δικαιωμάτων των άλλων ανθρώπων. Συνήθως εμφανίζεται νωρίς στην παιδική ηλικία, κορυφώνεται γύρω στα 15 και συνεχίζεται στην ενήλικη ζωή. Σύμφωνα με τον Αυστραλό ψυχολόγο John Clarke, είναι κυρίως γένους αρσενικού – τα 3/4 των πασχόντων είναι άντρες- ενώ εκτιμάται ότι στο γενικό πληθυσμό ένα στα 25 άτομα είναι κοινωνιοπαθής. Ο Robert Hare, Ph.D. ερευνητής εγκληματικής ψυχολογίας, αναφέρει ότι το 25% των φυλακισμένων (αντρών και γυναικών) πάσχει από τη διαταραχή αυτή, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι όλοι οι κοινωνιοπαθείς παρουσιάζουν εγκληματική συμπεριφορά. Οι περισσότεροι ζουν και δουλεύουν ανάμεσά μας, έχουν οικογένειες και παιδιά, θεωρούνται συμπαθητικοί και καλοί οικογενειάρχες και μόνο οι πολύ κοντινοί τους άνθρωποι γνωρίζουν πόσο σκληροί και αντικοινωνικοί είναι στην καθημερινότητά τους. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η dr Jane McGregor, λέκτορας στο Παν/μιο του Νότινγχαμ, στο βιβλίο της «The Empathy Trap: Understanding Antisocial Personalities»: «Οι κοινωνιοπαθείς είναι σαν χαμαιλέοντες που παραμονεύουν ελεύθεροι ανάμεσά μας. Δρουν με ύπουλο τρόπο και έτσι η διαταραχή τους μένει κρυμμένη για χρόνια. Έχουν μια επιφανειακή γοητεία, η οποία παρασύρει τους άλλους τόσο ώστε να μην μπορούν να διακρίνουν αμέσως τις πραγματικά άσχημες πλευρές της προσωπικότητάς τους».
Πώς μας επηρεάζει;
Ο/η κοινωνιοπαθής μπορεί να βρίσκεται δίπλα μας, στο εργασιακό, φιλικό ή οικογενειακό περιβάλλον. Η σχέση μας μαζί του καταντά τοξική. Μας «αρρωσταίνει», μας μπερδεύει, μας κάνει να αμφισβητούμε τα ίδια μας τα λεγόμενα, τις σκέψεις, τα βιώματά μας. Έχει κυριαρχήσει σε σημείο να βλέπουμε, να σκεφτόμαστε και να ερμηνεύουμε τον κόσμο μέσα από αυτόν. «Μοιάζει σαν να υφίστασαι συνεχώς πλύση εγκεφάλου», λέει η dr McGregor. «Είναι εξαιρετικοί στο να αλλάζουν συζήτηση, να αντιστρέφουν τα δεδομένα, να εκλογικεύουν τις καταστάσεις και να τα εξηγούν όλα όπως τους βολεύει. Τελικά αρχίζεις να αμφιβάλλεις για τη διανοητική σου ικανότητα. Ζεις σε ένα συνεχές συναισθηματικό χάος, αγχωμένος, φοβισμένος, χωρίς να μπορείς να προβλέψεις το επόμενο ξέσπασμα της οργής του. Συχνά όσοι ζουν κοντά τους υποφέρουν από κατάθλιψη, αϋπνίες, διαταραχές άγχους αλλά και διάφορες ψυχοσωματικές ασθένειες, όπως κεφαλαλγίες, ημικρανίες, γαστρεντερικά προβλήματα, πόνους στην κοιλιά, στην πλάτη κ.ά. Η έκθεση ενός παιδιού σε έναν κοινωνιοπαθή και η αλληλεπίδρασή του με αυτόν μπορεί να αφήσει μόνιμες «ουλές» στην ψυχή του, ώστε ακόμη κι ως ενήλικας να μην εμπιστεύεται κανέναν και να διακατέχεται από άγχος στις κοινωνικές του συναναστροφές. Μπορεί ακόμη να υποφέρει από διάφορες ψυχοσωματικές ενοχλήσεις», επισημαίνει η dr McGregor.
Μια σχέση αρρωστημένη
Η σχέση μας με έναν κοινωνιοπαθή περνά συνήθως από τα εξής στάδια: εξιδανίκευση, υποτίμηση, απόρριψη. Στην αρχή θα είμαστε το επίκεντρο του κόσμου του, στη συνέχεια θα είναι συνεχώς επικριτικός, ώσπου τελικά, όταν πια βαρεθεί ή θεωρήσει ότι δεν μπορούμε να του προσφέρουμε κάτι άλλο, θα μας παρατήσει με μια απίστευτη ψυχρότητα. Φυσικά θέλει πάντα αυτός να ελέγχει τις καταστάσεις και αυτός και μόνο να μας απορρίψει. Αν φύγουμε πρώτοι, θα τρέξει πίσω μας, θα παρακαλέσει, θα κλάψει, θα δηλώσει μετανιωμένος και ότι όλα θα αλλάξουν, μέχρι να γυρίσουμε… Και σύντομα θα επιστρέψει στα συνηθισμένα του μοτίβα συμπεριφοράς, αυτά που μας έκαναν να θέλουμε να εξαφανιστούμε από τη ζωή του.
Αντιμετωπίστε τον!
Τι πρέπει να κάνετε αν τελικά βρείτε το κουράγιο να τον εγκαταλείψετε:
Απομακρυνθείτε και απαγορεύστε του να έρθει ξανά σε επαφή μαζί σας, όποια δικαιολογία και αν προβάλει προκειμένου να συναντηθείτε. Αν χρειαστεί αλλάξτε αριθμό τηλεφώνου, μπλοκάρετέ τον στο facebook και στο twitter, σταματήστε να κάνετε παρέα με κοινούς φίλους.
Μην πιστέψετε ποτέ ότι θα αλλάξει, παρά τους όρκους και τις διαβεβαιώσεις του. Οι κοινωνιοπαθείς δεν μπορούν να μάθουν από τα λάθη τους.
Αποφύγετε να σκέφτεστε τα παλιά, να κοιτάζετε παλιές σας φωτογραφίες, να περνάτε έξω από το σπίτι του, να απαντάτε στα mails του. Αυτές οι συμπεριφορές είναι επικίνδυνες, μπορεί να μπείτε στον πειρασμό να επιστρέψετε.
Σκεφτείτε την ψυχοθεραπεία. Ένας ειδικός ψυχικής υγείας θα μπορέσει να σας βοηθήσει αποτελεσματικά και ενδεχομένως να σας βοηθήσει να ανακτήσετε την αυτοπεποίθησή σας και την πίστη σας στους ανθρώπους.
Πώς θα διακρίνετε έναν κοινωνιοπαθή
Ποια είναι τα σημεία-κλειδιά στη συμπεριφορά κάποιου που θα πρέπει να μας ανησυχήσουν; Σύμφωνα με τη λίστα των συμπτωμάτων, όπως τις έχει αποτυπώσει ο ψυχολόγος Robert Hare, ο κοινωνιοπαθής εμφανίζει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό τα εξής χαρακτηριστικά:
Γοητευτικός, θα σε κάνει να πιστέψεις ότι είστε πλασμένοι ο ένας για τον άλλο.
Ιδιαίτερα ευφυής, εύγλωττος, ετοιμόλογος, με μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του.
Βαριέται εύκολα και έχει ανάγκη από μεγάλες συγκινήσεις.
Αναξιόπιστος, λέει πολλά ψέματα και όταν αυτά αποκαλυφθούν, είτε θα αλλάξει θέμα, είτε θα κατηγορήσει κάποιον άλλο, είτε ?αν τον πιέσεις πολύ? θα εξοργιστεί και θα σου υποδείξει τα δικά σου μειονεκτήματα, κατηγορώντας σε για όλα. Πάντως είναι μάλλον απίθανο να παραδεχτεί ότι ψεύδεται.
Χειραγωγεί τους άλλους ώστε να του δώσουν αυτό που θέλει. Δεν έχει φιλίες και δεν κρατάει δεσμούς με ανθρώπους από το παρελθόν του.
Δεν νιώθει τύψεις, ενοχές ή ντροπή.
Δεν αναλαμβάνει ποτέ τις ευθύνες του, κατηγορεί τους άλλους για όσα συμβαίνουν.
Εγωκεντρικός, αδυνατεί να κατανοήσει τα συναισθήματα των άλλων και να δημιουργήσει ουσιαστικούς συναισθηματικούς δεσμούς.
Εξαρτάται οικονομικά από τους άλλους.
Εμφανίζεται πάντα σαν θύμα των περιστάσεων.
Γίνεται προσβλητικός, βίαιος, επιθετικός, είτε λεκτικά είτε και σωματικά, απειλεί.
Έχει έντονη σεξουαλικότητα, δημιουργεί συχνά παράλληλες σχέσεις και δεν έχει μακροχρόνιους δεσμούς.
Ανώριμος, σκέφτεται και προτάσσει πάντα τις δικές του ανάγκες.
