«Εχω δυο παιδάκια και τώρα, για να τα ζήσω, πρέπει να ψάχνω φαγητό και γάλα στις δομές αλληλεγγύης. Γιατί; Είχα μια δουλειά επί δεκαετίες, είχα ένσημα, είχα τις οικονομίες μου, είχα το σπίτι μου, πλήρωνα φόρους»
«Η ζωή σου γίνεται σαν κινούμενη άμμος, κάθε μέρα βουλιάζει όλο και πιο πολύ. […] Κι εσύ δίνεις μάχη για να εξασφαλίσεις το φαγητό τους»
Η Βασιάννα δεν μου μιλάει καθόλου. Κάθεται στην αγκαλιά της μαμάς της, σφίγγει γερά τη Φραουλίτσα της, την κούκλα με το ροζ καπέλο, κι αρνείται ό,τι κι αν της προσφέρεις: δεν θέλει μπισκότο, δεν θέλει πορτοκαλάδα, δεν θέλει ούτε να ζωγραφίσει. Η Βασιάννα ντρέπεται, αλλά σίγουρα ντρέπεται λιγότερο από τη μαμά της. Και για εντελώς διαφορετικούς λόγους…
Η Βασιάννα είναι η μικρότερη κόρη της Μαρίας που στα 30 της έχει ήδη 5 παιδιά. «Ξέρω τι θα με ρωτήσεις. Γιατί έκανα τόσα παιδιά, ενώ υπάρχει κρίση», προλαβαίνει την ερώτησή μου. «Το πρώτο το ήθελα πολύ, ήμουν νέα κι ερωτευμένη. Τα άλλα προέκυψαν, παρ’ όλο που προσπαθούσα να το αποφύγω. Κι όταν έρχονταν, δεν ένιωθα καλά να τα σκοτώσω –όσο και να το κάνεις είναι ψυχούλες. Το τελευταίο το έκανα με τον δεύτερο σύντροφό μου. Αλλά για κανέναν δεν θα υπήρχε πρόβλημα, αν δεν μέναμε ξαφνικά κι οι δυο άνεργοι». Αυτή είναι η ιστορία της Μαρίας και το σημείο-κλειδί των προβλημάτων της είναι μια λέξη μόνο: ανεργία.
Αυτή η ίδια λέξη που ανέτρεψε τη ζωή και του Στράτου. «Εχω δυο παιδάκια και τώρα, για να τα ζήσω, πρέπει να ψάχνω φαγητό και γάλα στις δομές αλληλεγγύης. Γιατί; Είχα μια δουλειά επί δεκαετίες, είχα ένσημα, είχα τις οικονομίες μου, είχα το σπίτι μου, πλήρωνα φόρους. Και μετά το σύστημα με πέταξε έξω. Πώς με πετάς έτσι; Πώς μας φέρονται έτσι; Το αφεντικό μου με το που άλλαξαν οι νόμοι άρχισε να κάνει ό,τι γουστάρει: μας μείωσε τα μεροκάματα -βάλτε πλάτη, έλεγε. Μας έβαζε να δουλεύουμε υπερωρίες και δεν πλήρωνε -πάλι βάλτε πλάτη. Μας έκανε εκ περιτροπής -πάλι να βάλουμε πλάτη. Μετά δεν μας πλήρωνε για μήνες -εκεί κι αν βάλαμε πλάτη. Στο τέλος σταμάτησε να μας πληρώνει εντελώς -μας τσάκισε την πλάτη εντελώς…».
Νεόπτωχοι
Μάριος Βαλασσόπουλος
Κάπως έτσι, τόσο απλά και τόσο οικεία για όλους μας πια, η Μαρία κι ο Στράτος βρέθηκαν νεόπτωχοι με μικρά φτωχά παιδιά. «Η ζωή σου γίνεται σαν κινούμενη άμμος, κάθε μέρα βουλιάζει όλο και πιο πολύ», λέει ο Στράτος. «Στην αρχή δανείζεσαι, γιατί δεν θες να αφήνεις απλήρωτους τους λογαριασμούς. Μετά οι γύρω σταματάνε να σου δίνουν χρήματα, γιατί ξέρουν ότι δεν θα τα πάρουν πίσω. Μετά αρχίζεις να κόβεις πράγματα από το σπίτι. Τα παιδιά ρωτάνε. Γιατί να μην έχουμε ίντερνετ; Γιατί δεν παίρνουμε καινούργια παπούτσια; Μέχρι που φτάνουν να σε ρωτήσουν, τι θα φάνε το βράδυ… Κι εσύ δίνεις μάχη για να εξασφαλίσεις το φαγητό τους».
Ο Αντώνης κι ο Τάκης είναι εθελοντές στη δομή τροφής «Αλληλεγγύη στα Δυτικά». Και μου μιλάνε για ένα φαινόμενο που έχει κάνει την εμφάνισή του εδώ και λίγους μήνες: την έλλειψη ειδών πρώτης ανάγκης, ακόμα και για τα βρέφη. «Οι άνθρωποι άρχισαν να μας ζητούν παιδικές τροφές και πάνες. Ετσι αρχίσαμε να ευαισθητοποιούμαστε και να ζητάμε από τους συμπολίτες μας στις εξορμήσεις μας στα σούπερ μάρκετ. Τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά», εξηγούν.
Σε μια παιδοκεντρική κοινωνία, όπως η ελληνική, όπου παραδοσιακά οι ανάγκες των παιδιών ιεραρχούνται πολύ πιο πάνω από εκείνες των ενηλίκων, τι ακριβώς σημαίνει ένας γονιός να γυρεύει πάνες για το μωρό του; «Κάθε περίπτωση είναι μια μοναδική δραματική περίπτωση κι όλες μαζί συνθέτουν την εικόνα της φτώχειας που καλπάζει», εξηγεί ο Τάκης. «Μπορεί να είναι νέα ζευγάρια που, όταν ξεκίνησε η εγκυμοσύνη, είχαν κι οι δυο δουλειά κι ο ένας έμεινε άνεργος. Μπορεί να είναι έγκυος που την εγκατέλειψε ο άντρας της. Μπορεί να είναι έγκυος που απολύθηκε λόγω εγκυμοσύνης. Μπορεί να είναι μετανάστες από κουλτούρες που κάνουν πολλά παιδιά ή βαθιά θρησκευόμενοι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν την έκτρωση σαν έγκλημα. Πάντως, είναι όλοι φτωχοί».
Δεν ζητούν βοήθεια
Μάριος Βαλασσόπουλος
«Είναι οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, τα παιδιά της διπλανής πόρτας», λέει ο Αντώνης. «Κι επειδή η ένδεια πια αγγίζει τα παιδιά τους, ντρέπονται ακόμα περισσότερο και νιώθουν ενοχές. Γι’ αυτό σπανίως ζητούν βοήθεια οι ίδιοι και βάζουν κάποιο φίλο ή συγγενή τους να το κάνει. Πριν από λίγες μέρες μας είχαν φέρει ψάρια και τρόφιμα και καλέσαμε ανθρώπους να τα πάρουν. Ο ένας λοιπόν καθυστέρησε 1,5 ώρα. Μας παραξένεψε. Ερχόταν από την Καλλιθέα στο Αιγάλεω με τα πόδια. Τα χρήματα για τα εισιτήρια της διαδρομής ήταν το ψωμί των παιδιών του εκείνη τη μέρα».
Οι εκκλήσεις των δομών αλληλεγγύης για πάνες, γάλατα και κρέμες πύκνωσαν ιδιαίτερα από τον Νοέμβριο και μετά. Αυτή η παρατήρηση οδήγησε την «Αλληλεγγύη για όλους» να ξεκινήσει να συγκεντρώνει είδη για μωρά. «Ηδη από την καμπάνια μας για το Κομπάνι είχαμε δει πως οι άνθρωποι προσέφεραν εύκολα είδη για ενήλικες, αλλά όχι βρεφικά γιατί κοστίζουν πολύ», μας λέει η Μυρτώ Μπολώτα. «Ετσι ξεκινήσαμε μια μίνι καμπάνια από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το αποτέλεσμα ήταν πενιχρό ως προς τη συγκέντρωση των ειδών, αλλά εντυπωσιακό ως προς τη διασπορά του και την αποδοχή του από τους χρήστες. Καταλαβαίνουμε από αυτό ότι οι άνθρωποι ευαισθητοποιούνται πολύ στο θέμα των παιδιών, αλλά δυσκολεύονται να ανταποκριθούν».
Τραγικές ελλείψεις
Μάριος Βαλασσόπουλος
Το Μυρμήγκι στην Κυψέλη είναι από τις παλαιότερες και πιο μάχιμες αυτοοργανωμένες δομές της Αθήνας. Σήμερα φροντίζει με τρόφιμα 400 οικογένειες. «Τον τελευταίο καιρό οι ελλείψεις σε ζάχαρη, γάλα και πάνες είναι τραγικές», λέει η Λίνα Σιπητάνου. «Εχουμε μια μωρομάνα και τρεις ετοιμόγεννες γυναίκες κι έτσι απευθύνουμε έκκληση για βρεφικά είδη και καροτσάκια, πορτ μπεμπέ και μπιμπερό. Στη γειτονιά υπάρχουν άνθρωποι που στεγνώνουν τις πάνες μιας χρήσης. Ο κόσμος έρχεται και κλαίει –δεν υπάρχει πόνος μεγαλύτερος από το να μην μπορείς να ταΐσεις το παιδί σου. Ζητάμε επίσης παιδικά κι εφηβικά ρούχα και παπούτσια -έχουμε παιδιά που δεν κάνουν γυμναστική στο σχολείο, γιατί δεν έχουν φόρμα. Κι οι άνθρωποι πια που έρχονται στο Μυρμήγκι δεν είναι μετανάστες ή ευπαθείς ομάδες. Είναι άνεργοι ή μεσήλικες που απολύθηκαν λίγο πριν από τη σύνταξη ή συνταξιούχοι που μας ζητάνε ένα μπουκάλι γάλα. Κι εμείς πρέπει να εξηγήσουμε ότι έχουμε, αλλά το κρατάμε για τα παιδιά».
«Το πιο βαρύ πράγμα στον κόσμο είναι η άδεια τσέπη», λέει μια εβραϊκή παροιμία, κι ίσως πιο βαριά κι από την τσέπη για τους συμπολίτες μας είναι η καρδιά τους. «Δεν ελπίζω τίποτα πια. Ξέρω ότι έχουμε μια καινούργια κυβέρνηση και διαπραγματεύεται, αλλά για εμάς τίποτα δεν έχει αλλάξει ακόμα», λέει η Μαρία. «Στο σπίτι είμαστε χωρίς ρεύμα εδώ κι ένα μήνα. Κάθε μέρα κάνω αγώνα δρόμου να μαζέψω το φαγητό των παιδιών. Τα μικρά καταλαβαίνουν. Ο γιος μου θέλει να γίνει δικηγόρος. “Για να παίρνω πολλά λεφτά και να δίνω· για να μην ξανακλάψεις”, έτσι μου λέει. Ο άλλος θέλει να γίνει αστυνομικός, “για να μην υπάρχει άδικο”. Εχω δουλέψει όρθια 24 ώρες, συνεχόμενες, κι ήμουν έγκυος. Ετσι είναι άμα είσαι φτωχός, δεν σε σέβονται πουθενά. Πέφτεις στα πόδια τους και σε κλοτσάνε σαν το σκυλί».
«Ονειρεύομαι να βρω μια δουλειά. Τίποτα άλλο», λέει ο Στράτος. «Ντρέπομαι πάρα πολύ, είναι ψυχολογικό. Κοιτάζω τα παιδιά και ντρέπομαι, δεν θέλω να μάθει η γειτονιά, οι συγγενείς, οι συμμαθητές τους στο σχολείο. Υπάρχουν βράδια που πέφτουμε με τη γυναίκα μου νηστικοί για ύπνο -τα παιδιά τα έχει αναλάβει η αλληλεγγύη. Είναι μια μαύρη τρύπα: δεν έχεις λεφτά για ίντερνετ ή για εφημερίδα, για να ψάξεις για δουλειά. Δεν έχεις λεφτά για κινητό. Δεν έχεις καν τα ναύλα, για να βγεις στη γύρα. Μέχρι πριν λίγο καιρό είχα το αμάξι μου, σκεφτόμουν ότι εν ανάγκη θα κοιμόμαστε εκεί. Τώρα το πούλησα κι αυτό. Μη βάλετε το όνομά μου, μου έχει μείνει μόνο η αξιοπρέπεια. Και δεν σας μιλάω, γιατί ζητάω ελεημοσύνη. Να αλλάξει κάτι για όλους μας, αυτό ζητάω».
Τα παιδιά της ύφεσης
Πάνω από 2,6 εκατ. παιδιά έχουν βυθιστεί κάτω από το όριο της φτώχειας στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου από το 2008, δείχνει πρόσφατη έκθεση της UNICEF. Τα παιδιά στον αναπτυγμένο κόσμο που ζουν σε συνθήκες φτώχειας υπολογίζονται σε περίπου 76,5 εκατομμύρια. «Πολλές εύπορες χώρες έχουν υποστεί ένα “μεγάλο άλμα προς τα πίσω” όσον αφορά τα εισοδήματα των νοικοκυριών και οι επιπτώσεις για τα παιδιά θα είναι μακροχρόνιες», σημειώνει ο Jeffrey O’Malley, επικεφαλής Παγκόσμιας Πολιτικής και Στρατηγικής της UNICEF.
Ειδική μνεία κάνει ο διεθνής οργανισμός στα παιδιά της Ελλάδας. Η έκθεση κατατάσσει τις χώρες με βάση τη μεταβολή στην παιδική φτώχεια με έτος βάσης το 2008:
•Η Ελλάδα καταλαμβάνει την 40ή θέση, παρουσιάζοντας επιδείνωση κατά 17,5 ποσοστιαίες μονάδες (από 23% το 2008 σε 40,5% το 2012).
•Στη χώρα μας τα ποσοστά παιδικής φτώχειας αυξήθηκαν περισσότερο από 50%.
•Το 2012 το μέσο οικογενειακό εισόδημα των νοικοκυριών με παιδιά βυθίστηκε στα επίπεδα του 1998 -το ισοδύναμο της απώλειας 14 χρόνων εισοδηματικής προόδου.
•Η Ελλάδα καταλαμβάνει την τελευταία θέση στο ερώτημα, αν οι άνθρωποι βιώνουν ικανοποίηση από τη ζωή τους.
•Οι Ελληνες είναι ο τελευταίος λαός στην κατάταξη ως προς το ερώτημα «τα περισσότερα παιδιά έχουν την ευκαιρία να μαθαίνουν και να εξελίσσονται καθημερινά;», θεωρώντας πως τα παιδιά τους δεν έχουν ευκαιρίες. Τις τρεις καλύτερες θέσεις της κατάταξης καταλαμβάνουν οι Γερμανία, Ελβετία και Ισραήλ.
Εκκληση βοήθειας
Μάριος Βαλασσόπουλος
Ο Χαλίλ Γκιμπράν έγραφε: «Τα παιδιά σας δεν είναι δικά σας, είναι οι γιοι κι οι κόρες που η ίδια η ζωή χάρισε στον εαυτό της». Τα μωρά και τα παιδάκια που δυσκολεύονται είναι οι γιοι κι οι κόρες όλων μας και μπορούμε να τα στηρίξουμε. Πάνες όλων των μεγεθών, παιδικά γάλατα και κρέμες, καθώς και είδη προίκας του μωρού συγκεντρώνει η Αλληλεγγύη για Ολους. Τα γραφεία βρίσκονται στην Ακαδημίας 74 στον 6ο όροφο και είναι ανοιχτά για το κοινό 9 π.μ.–7 μ.μ. Ειδική έκκληση προς τους παιδίατρους να βοηθήσουν με τις παιδικές κρέμες που λαμβάνουν από τις εταιρείες.
